Kontrwywiad radziecki SMIERSZ w 1944 roku i wcześniej prowadził na zajętych po Wisłę i Narew terenach, aktywną akcję przeciwko żołnierzom Armii Krajowej. Zaczęły się masowe aresztowania, szczególnie intensywne w październiku 1944 roku. Dotyczyły one przede wszystkim działaczy konspiracyjnych. Widocznie organa aresztujące i następnie deportujące byłych bojowników na Wschód stały na stanowisku, że skoro byli oni niebezpieczni dla okupanta niemieckiego, to mogą też być niebezpieczni dla nich. Lepiej więc mieć ich pod kluczem jako internowanych lub skazanych.
Zatrzymany 27 października 1944 roku na gruzach rynku Kościuszki w Białymstoku, już w nocy z 7 na 8 listopada, zostałem wywieziony w głąb Związku Radzieckiego. Właściwie bez żadnych konkretnych zarzutów, jak i tysiące innych. [...] Ludzi zabierano masowo. Śledztwo odkładano na później. Nie było czasu na to, wojna jeszcze trwała.

To był "werbunek Polaków na drugi brzeg Oki", na wiele lat - do Ostaszkowa, Riazania, Borowicz i wielu, wielu innych obozów Związku Radzieckiego. "Werbunek" był liczny, obejmował dziesiątki, a może setki tysięcy ludzi. Ewidencji globalnej chyba nikt nie prowadził. Dziś nie sposób tego odtworzyć. Można próbować tylko doliczyć się tych, którzy po latach wrócili do Polski, ale nie tych, którzy pozostali tam na zawsze. Okres pobytu w ZSRR od 1944 do końca 1956 roku jest przedmiotem niniejszych wspomnień, kreślonych na tle "pierwszych doświadczeń przyjaźni polsko-radzieckiej". [Leon Łoś, Wstęp]